Altruizm: co to znaczy? Altruista: kim jest?

Indywidualizm, a często też egoizm, to coś, co w dzisiejszych czasach jest „na topie”. Zdolność do myślenia o innych staje się coraz rzadsza, a my często zapominamy o altruizmie i o tym, jak być altruistą. Co to właściwie znaczy? Czym charakteryzują się zachowania altruistyczne? Czy warto się nimi kierować? Sprawdź.

Spis treści:

Czym jest altruizm?

Altruistka i altruista: cechy charakterystyczne

Czy istnieje czysty altruizm? Jaka jest postawa obca altruiście?

Jakie są zachowania altruistyczne? Jakie są przykłady altruizmu?

Jak kształtuje się altruistyczny stosunek do innych?

Rodzaj altruizmu: bezinteresowne zachowania czy służba interesowności?

Syndrom Atlasa, czyli patologiczny altruizm

Czym jest altruizm?

W najprostszym ujęciu można powiedzieć, że altruizm jest antonimem egoizmu i oznacza spontaniczną miłość do innych. Osoba altruistyczna zna i praktykuje pewne wartości, takie jak człowieczeństwo, solidarność, szacunek dla innych i wiele innych, które są niezbędne do życia i współistnienia ze sobą w harmonii. Taka postawa jest bardzo autentyczną cechą i żyje w sercach tych, którzy poświęcają czas innym, ale przy tym nie zapominają o sobie. Czysty altruizm wykracza daleko poza bycie w 100% dostępnym dla drugiego. To dzielenie się odrobiną siebie, aby świat mógł być lepszy.

Pierwsza wzmianka dotycząca terminu altruizm pochodzi od francuskiego filozofa Auguste’a Comte’a. W 1830 roku ustalił, że pewna grupa osobistych lub indywidualnych postaw, które sprawiają, że ludzie poświęcają się innym, nazywa się altruizmem. Uznał, że jest to postawa czystej miłości do bliźniego. Oświadczył również, że bycie altruistą jest naturalną cechą osobistą i niekoniecznie musi mieć coś wspólnego z boskością lub zjawiskami nadprzyrodzonymi.

Altruistyczne zachowanie i rozwijanie takiej postawy przynosi wiele korzyści. Między innymi sprzyja:

• samorealizacji;
• kształtowaniu dobrych relacji z innymi;
• wzmacnianiu empatii;
• otwieraniu oczu na problemy świata;
• nieocenianiu innych;
• lepszemu samopoczuciu;
• przeżywaniu prawdziwych emocji szczęścia i radości.

Altruistka i altruista: cechy charakterystyczne

Altruizm jest charakterystycznym zachowaniem ludzi, którzy pomagają innym i dużo myślą o promowaniu dobrych postaw. Nie oczekują za to żadnej nagrody ani niczego w zamian. Zwykle są to osoby, którym bardziej zależy na innych niż na sobie. Ciągle obmyślają dobre plany współpracy z innymi. Ludzie tego typu są zwykle bardzo oddani bliźnim i zawsze pozostają do dyspozycji tych, którzy ich najbardziej potrzebują. Często działają w takich miejscach jak stowarzyszenia, organizacje pozarządowe, hospicja lub fundacje, z którymi współpracują i udzielają pomocy osobistej lub ekonomicznej.

Najważniejsze cechy osoby altruistycznej

• Chęć do poświęcenia czasu tym, którzy ją otaczają.
• Okazywanie pomocy nie dla zysku lub po to, by się tym chwalić.
• Zdolność dzielenia się, nawet jeśli samemu ma się niewiele.
• Robienie wszystkiego, co można, gdy trzeba pomóc innym.
• Umiejętność analizy sytuacji: nie tylko wspieranie, ale także świadomość tego, jak można pomóc i proponowanie odpowiednich zmian.
• Duża empatia: zdolność do postawienia się na miejscu innych, dowiedzenia się, czego potrzebują i znalezienia strategii, aby osiągnąć zmianę.
• Dbanie o dobro bliźniego i środowiska.
• Sumienność i zaangażowanie.
• Duża wola walki i chęć niesienia pomocy.
• Zwracanie uwagi na tych, którzy potrzebują wsparcia, czy to werbalnego, czy emocjonalnego.
• Poświęcanie się, by uczynić świat lepszym.

Czy istnieje czysty altruizm? Jaka jest postawa obca altruiście?

O tym, czy istnieje czysty altruizm, decydują pewne postawy, które są obce altruiście. To zachowania, które skupiają się na własnych interesach i w rzeczywistości zaniedbują dobro innych. Wśród nich można wymienić:

• egoizm: człowiek skupia się wyłącznie na swoich własnych korzyściach i zaniedbuje interesy innych ludzi;
• narcyzm: osoba o narcystycznej postawie koncentruje się na swoim własnym wizerunku i potrzebach, ignorując innych;
• bezczynność: jest to postawa obca altruiście, ponieważ oznacza brak podejmowania działań na rzecz innych ludzi, choć ma się do tego możliwości i zasoby;
• agresja: osoba agresywna skupia się na sobie, swoich pragnieniach i często wykorzystuje przemoc lub zastraszenie, by osiągnąć swoje cele;
• brak empatii: altruiście obce są zachowania, w których nie potrafi lub nie chce rozumieć perspektywy innych ludzi;
• szantaż: niekiedy, aby coś zdobyć, ludzie pod przykrywką pomocy, stosują metodę zmuszania kogoś do zrobienia czegoś w określony sposób, np. wystawienia pozytywnej opinii lub poparcia nielegalnej czynności.

Wszystkie te postawy są sprzeczne z altruizmem i wskazują na brak troski o bliźniego. Pokazują, że ktoś może działać w sposób, który zaniedbuje lub krzywdzi innych. Czysty altruizm wymaga zaangażowania w działania na rzecz innych i skupienia się na dobru całej społeczności, a nie tylko na swoich własnych korzyściach i potrzebach.

Jakie są zachowania altruistyczne? Jakie są przykłady altruizmu?

Działania altruistyczne to takie zachowania, które są podejmowane dla dobra innych ludzi lub dla dobra wspólnoty. Bez oczekiwania na korzyści materialne czy społeczne dla siebie samego. Altruistyczne zachowanie ma na celu pomoc innym lub ich sytuacji, bez względu na koszty lub trudności, które trzeba przezwyciężyć, aby je zrealizować. Wynika to z pozytywnych cech charakteru, takich jak empatia, współczucie i życzliwość. Mieć altruizm to czuć w sobie potrzebę niesienia pomocy innym i cieszyć się z faktu, że można wpłynąć na poprawę czyjejś sytuacji życiowej.

Przykłady zachowań altruistycznych mogą obejmować:

• przekazywanie darowizn na cele charytatywne;
• angażowanie się w wolontariat i zbiórki;
• pomoc osobom starszym lub niepełnosprawnym w codziennych czynnościach, takich jak robienie zakupów lub sprzątanie mieszkania;
• ratowanie zwierząt z niebezpieczeństwa;
• oddawanie krwi;
• podejmowanie działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego (np. recykling lub sadzenie drzew);
• działania na rzecz praw człowieka (np. walka z dyskryminacją lub wykluczeniem społecznym);
• darmowe udzielanie pomocy dzieciom lub młodzieży w nauce.

Kolejny przykład altruizmu to po prostu działanie w nagłej sytuacji. Na przykład świadek wypadku zatrzymuje się i udziela pierwszej pomocy na miejscu, a nie przejeżdża i udaje, że nic nie widział. Ktoś inny widzi osobę, która siedzi na ławce i ma trudności w oddychaniu, więc dzwoni po karetkę i w razie potrzeby rozpoczyna reanimację. Poza tym sama uczciwość oraz działanie z zasadami etycznymi i moralnymi, dbanie o dobro innych, to też są zachowania altruistyczne.

Jak kształtuje się altruistyczny stosunek do innych?

W trakcie rozwoju człowieka od urodzenia zachodzą zmiany w czynnikach motywujących zachowania pomocowe. Dotyczą one także sposobu postrzegania i interpretowania okoliczności pomagania lub odmawiania wsparcia. Małe dzieci ze względu na swój egocentryzm i nieumiejętność przyjęcia perspektywy drugiego człowieka, kierują się niesieniem pomocy głównie poprzez obietnicę nagrody rzeczowej lub na wyraźne polecenia dorosłych. Uważają również, że pomaganie, które jest nagradzane, jest bardziej wartościowe. W późniejszym okresie to inne, mniej materialne nagrody, czyli pochwały, służą im jako motywacja do pomagania.

Większość zachowań altruistycznych ma miejsce dopiero wtedy, gdy człowiek osiągnie dojrzałość i nauczy się już norm społecznych. Tego, co jest dobre, a co złe w zachowaniu innych. Kiedy motywacją do pomocy jest poszukiwanie aprobaty społecznej i obawa przed społeczną karą w przypadku naruszenia zasad. Gdy pojawia się duża koncentracja na intencjach, zaczyna być dawane wsparcie bez oczekiwania nagród.

Trzeba też pamiętać, że czasami ludzie pomagają, ponieważ dzięki temu czują się lepiej lub chcą przysłużyć się innym. Niezastosowanie się do tego powoduje u nich negatywne skutki dla własnego wizerunku i dyskomfort emocjonalny. Zasadniczo na rozwój altruizmu i zachowań prospołecznych wpływają trzy wzajemnie powiązane obszary życia. Są to:

• dojrzewanie społeczno-poznawcze;
• uczenie się poprzez interakcję z rówieśnikami;
• socjalizacja.

Innymi słowy, chociaż każdy rodzi się z predyspozycją do odczuwania empatii wobec innych, tendencja ta nie przekłada się automatycznie na zachowania altruistyczne. Konieczne są tu odpowiednie procesy dojrzewania i życiowego doświadczenia.

Rodzaj altruizmu: bezinteresowne zachowania czy służba interesowności?

Altruizm, czyli działanie na rzecz innych bez oczekiwania na korzyści, może być podzielony na dwa rodzaje: bezinteresowny i interesowny.

• Bezinteresowny altruizm to taki, który jest wykonywany bez żadnego związku z korzyściami dla samego wykonawcy. W takim przypadku osoba wykonująca altruistyczne działanie po prostu chce pomóc innym i czuje się dobrze z tego powodu. Nie oczekuje niczego w zamian. Przykładem może być ratowanie życia lub udzielanie pomocy osobie potrzebującej.
• Interesowny altruizm to ten, w którym liczy się osiągnięcie osobistej korzyści. Jest wykonywany z myślą o uzyskaniu czegoś dla siebie, co może wyniknąć z wykonania określonego działania. Chociaż tu też chodzi o pomaganie innym, to jednocześnie dochodzi do tego oczekiwanie jakiegoś rodzaju korzyści. Nie musi to być nic wielkiego. Bardzo często jest to po prostu uznanie, pochwała czy zwiększenie szans na poznanie nowych ludzi i zdobycie przyjaciół. Przykładem takiego zachowania może być dobrowolna praca w organizacjach charytatywnych w celu uzyskania pozytywnych referencji lub zwiększenia szans na znalezienie pracy.

Zdaniem psychologów zachowania altruistyczne w większości zawierają elementy, które odzwierciedlają zarówno altruizm bezinteresowny, jak i interesowny. Ostatecznie, ważne jest jednak, aby motywacje do działania na rzecz innych były przede wszystkim dobrej jakości. Aby podejmowane zachowania przynosiły korzyści zarówno dla wykonawcy, jak i dla innych ludzi lub społeczności. Nie można w zupełności poświęcić się dla innych i zapomnieć o sobie. Takie zachowanie zwiastuje obecność niektórych problemów altruizmu.

Syndrom Atlasa, czyli patologiczny altruizm

Problemy altruizmu często dosięgają osób z niską samooceną, słabych, poranionych psychicznie, które pomocą innym, próbują radzić sobie ze swoimi problematycznymi sytuacjami. Nie zważają na patologiczne konsekwencje takich zachowań. Aby uniknąć krytyki, osądu, odrzucenia i zagwarantować sobie akceptację, szacunek oraz sympatię, są w stanie zrobić wszystko. Nie patrzą na to, że nikogo nie obchodzi ich altruizm. Nieodwzajemniony i niedostrzegany w rezultacie tworzy jeszcze większą potrzebę bycia rozpoznanym, kochanym, akceptowanym. To skłania patologicznego altruistę do budowania relacji chorobliwej zależności z tymi, których obdarza swoją pomocą. Rezultat jest szkodliwy i często dotkliwy dla niego samego, a czasem dla tego, kto jest odbiorcą tak dużej „szczodrości”.

Patologiczny altruizm wiąże się w psychologii ze zjawiskiem tzw. syndromu Atlasa, który polega na nadmiernym doświadczaniu poczucia odpowiedzialności za innych ludzi i ich problemy (nadodpowiedzialność). Jego nazwa nawiązuje do mitycznej postaci Atlasa, który w mitologii greckiej skazany przez Zeusa za udział w walce bogów, musiał nosić na swoich barkach niebo.

Osoby, które cierpią na syndrom Atlasa, często silnie angażują się w problemy innych ludzi, nawet jeśli nie są z nimi emocjonalnie związane. Podejmują nadmierną ilość obowiązków i zadań, aby pomóc innym. Ich zachowanie altruistyczne polega na wsparciu ponad wszystko i za wszelką cenę. Robią to z odczuwania wewnętrznego poczucia obowiązku i lęku przed odrzuceniem, jeśli nie spełnią oczekiwań innych osób. Często również ignorują własne potrzeby i emocje. Zaniedbują swoje obowiązki i zdrowie, bo skupiają się na kimś innym. Takie strony altruizmu mogą prowadzić do zmęczenia, stresu, poczucia bezradności, depresji i wypalenia zawodowego. Osoby dotknięte syndromem Atlasa powinny nauczyć się ustanawiać granice, aby chronić swoje zdrowie psychiczne i fizyczne.

Często te patologiczne problemy altruizmu rozwiązuje psychoterapia, która pozwala zrozumieć popełniane błędy. Ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że nikt nie jest w stanie pomóc każdej osobie w każdej sytuacji. Trzeba nauczyć się prosić innych o wsparcie i delegować zadania, bo wspólnie można osiągnąć jeszcze więcej.

Potrzebujesz pomocy, wsparcia psychologicznego?

Placówki naszych poradni znajdują się w:

• Warszawie – Sprawdź: Psycholog Warszawa
• Wołominie – Sprawdź: Psycholog Wołomin

Teksty na stronie mają charakter informacyjny i nie zastępują usług świadczonych przez profesjonalistów.